20 grudnia Związek Naucyzcielstwa Polskiego skierował do minister edukacji list z żądaniem przekazania do uzgodnienia projektu rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli.

Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego występuje do Ministerstwa Edukacji Narodowej z żądaniem przekazania do uzgodnienia projektu rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy wraz ze wskazaniem planowanego wzrostu stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli w roku 2008.

Związek Nauczycielstwa Polskiego domaga się pilnego uregulowania w treści rozporządzenia płacowego następujących kategorii spraw:
1)przywrócenia zasad kształtowania wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli legitymujących się dyplomem ukończenia studium nauczycielskiego,
2)zgodności stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli z wysokością minimalnego wynagrodzenia,
3)zmiany treści rozporządzenia likwidującej niejasność interpretacyjną dotyczącą prawa do dodatku funkcyjnego nauczycieli – wychowawców w oddziałach przedszkolnych,
4)zmiany treści rozporządzenia w zakresie prac uprawniających nauczycieli do dodatku z tytułu trudnych warunków pracy, uwzględniającej pracę w oddziałach integracyjnych.
Ponadto Związek Nauczycielstwa Polskiego ponownie apeluje do resortu edukacji o wprowadzenie centralnych regulacji określających zasady pracy nauczycieli w komisjach maturalnych.

Uzasadnienie

Zgodnie z treścią art.30 ust.5 pkt 1 Karty Nauczyciela - minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy oraz po zasięgnięciu opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, określa, w drodze rozporządzenia corocznie wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli realizujących tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin, o którym mowa w art. 42 ust. 3, oraz dla nauczycieli, których tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin ustala się na podstawie art. 42 ust. 7, oraz sposób udokumentowania prawa do określonej stawki wynagrodzenia zasadniczego.
Art.4 ust.2 Karty Nauczyciela zawiera normę zobowiązującą do uzgadniania ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli. rozporządzeń przewidzianych ustawą. Taki obowiązek wynika ponadto z Porozumienia zawartego pomiędzy Ministrem Edukacji Narodowej i Sportu oraz Zarządem Głównym Związku Nauczycielstwa Polskiego z dnia 15 listopada 2002r. w sprawie zasad współdziałania Ministra Edukacji Narodowej i Sportu ze Związkiem Nauczycielstwa Polskiego w dziedzinie oświaty i wychowania (Dz.Urz.MENiS. z 2003r. nr 1poz.6), które w § 6 ust. 1 pkt 2 stwierdza, że formy współdziałania stron obejmują między innymi poddawanie procedurze uzgodnieniowej projektów aktów normatywnych w zakresie objętym zadaniami Związku oraz opiniowanie projektów innych aktów normatywnych dotyczących oświaty i wychowania.

ZNP zwraca uwagę, że projekt rozporządzenia płacowego na następny rok zazwyczaj przesyłany był do Związku w listopadzie roku poprzedzającego, co umożliwiało sformułowanie opinii do projektu najpóźniej na początku grudnia. W roku bieżącym sytuacja ukształtowała się odmiennie: resort edukacji, mimo że rok kalendarzowy zbliża się ku końcowi, nie przedstawił swoich propozycji dotyczących stawek wynagrodzenia zasadniczego w roku 2008. Takie postępowanie stoi w sprzeczności z zasadami prawa regulującymi kwestie dialogu społecznego na gruncie szeroko rozumianego prawa oświatowego.

Ad 1) ZNP domaga się przywrócenia zasad kształtowania wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli legitymujących się dyplomem ukończenia studium nauczycielskiego, pedagogicznego studium technicznego, studium wychowania przedszkolnego, studium nauczania początkowego – jak dla nauczycieli legitymujących się dyplomem ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych (rozwiązanie takie miałoby charakter przejściowy i funkcjonowałoby do czasu obowiązywania przepisów umożliwiających przejście na wcześniejszą emeryturę z art.88 KN). Problem ten dotyczy zaledwie około 14 tysięcy nauczycieli (a więc około 2,62% ogółu nauczycieli), którzy rozpoczynając pracę posiadali kwalifikacje odpowiadające obecnie wykształceniu uzyskanemu w kolegiach nauczycielskich lub licencjatowi, a w wyniku zmiany wprowadzonej przez resort edukacji spadli do ostatniej, najniższej kategorii wykształcenia. Zdaniem Związku nauczyciele ci aż do końca swej kariery zawodowej w oświacie powinni utrzymać swój status zawodowy na poziomie jaki posiadali na początku kariery.

Ad 2) Resort edukacji powinien zająć się kwestią zgodności treści rozporządzenia z ustawą z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2002r. nr 200 poz.1679 ze zm.) i rozporządzeniem wydawanym na podstawie art. 2 ust. 5 tejże ustawy. Planowana wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w roku 2008 wynosi 1126zł. Oznacza to, że resort edukacji musi uwzględnić fakt, iż stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli określane w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w części dotyczącej nauczyciela stażysty z tytułem magistra bez przygotowania pedagogicznego (lp.2 tabelki) oraz nauczyciela stażysty i kontraktowego z tytułem licencjata bez przygotowania pedagogicznego oraz z kategorii ‘pozostałe wykształcenie’ (lp.3 i 4 tabelki) są niższe od minimalnego wynagrodzenia określanego w rozporządzeniu przez Radę Ministrów.

Ad 3) Należy zmienić treść rozporządzenia w kwestii zakresu funkcji uprawniającej do dodatku funkcyjnego. Dodatek funkcyjny jest dodatkiem określonym w treści pragmatyki nauczycielskiej. Jest on elementem wynagrodzenia nauczycieli sprawujących określoną funkcję. W art.3 Karty Nauczyciela w słowniczku terminologicznym stwierdzono, że ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia – rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach wymienionych w art.1 ust.1a Karty Nauczyciela. Podobnie art.30 ust.1 Karty Nauczyciela, zawierający definicję wynagrodzenia nauczyciela, jak też art.30 ust.5 Karty Nauczyciela stanowiący delegację dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania – nie wprowadzają kryteriów rozróżniających kategorie nauczycieli w zależności od typu placówki oświatowej, ani też nie odnosi się indywidualnie do poszczególnych grup pracowników pedagogicznych, posługuje się bowiem jedną kategorią pod nazwą „nauczyciele”. Należy więc stwierdzić, że zarówno opiekun oddziału w szkole, jak również w przedszkolu, wykonujący funkcje wychowawcze powinien być uprawniony do otrzymywania dodatku funkcyjnego z tytułu wykonywania dodatkowych zadań. Użyty w §3 pkt 2 rozporządzenia płacowego z dnia 31 stycznia 2005r. termin „klasy” – nie wyczerpuje obowiązku wynikającego z art.30 ust.5 pkt 3 Karty Nauczyciela, w sytuacji gdy pojęcie to nie występuje jako element struktury organizacyjnej szkół i placówek oświatowych w przepisach określających tę strukturę (ramowe statuty). Tym samym nie jest wystarczający do uznania, iż funkcja wychowawcy odnosi się jedynie do pracowników szkoły. Z tego względu, zdaniem Związku, wśród podmiotów uprawnionych do dodatku funkcyjnego znajdują się także nauczyciele sprawujący funkcję wychowawcy grupy przedszkolnej.
W omawianej sprawie resort edukacji sformułował dwie opinie: z 21 listopada 2005r. (sygn.DPZN-WSW-UK-1800-80/05) i z 28.02.2007r. (sygn.DPZN-WSW-KK-1800-86/07) w których zawarł wykładnię §5 rozporządzenia płacowego nauczycieli. Resort zawarł w nich argumentację na rzecz wyłączenia nauczycieli wychowawców oddziałów przedszkolnych z katalogu zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego. Wykładnię tę stosowali w praktyce wojewodowie wykonując czynności nadzorcze dotyczące regulaminów wynagradzania nauczycieli uchwalone przez organy samorządu terytorialnego prowadzące szkoły. Związek Nauczycielstwa Polskiego w pismach do wojewodów podjął polemikę z argumentacją resortu edukacji, ale stanowisko Związku nie było brane pod uwagę przez wojewodów podczas dokonywanych przez siebie czynności nadzorczych. Spór prawny został rozstrzygnięty wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 31 maja 2006r. (sygn. akt IV S.A./Po 205/06) a zwłaszcza Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z dnia 29 listopada 2006r. (sygn.akt I OSK/1287/06) w którym została zakwestionowana wykładnia prawna resortu edukacji w omawianej kwestii.
Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił w swym orzeczeniu, iż” literalna wykładnia §5 pkt 2 lit. a rozporządzenia płacowego nie uprawnia do arbitralnego wyłączenia z kręgu adresatów normy w niej zawartej, nauczycieli w przedszkolach, którym powierzono funkcję wychowawcy.

Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym powyżej wyroku z dnia 29 listopada 2006r. potwierdził w.w stanowisko sądu administracyjnego, a ponadto stwierdził, że dyrektywy wykładni obowiązujących przepisów, dokonywane przez resort edukacji nie stanowią źródła obowiązującego prawa i nie są powszechnie wiążące. Miernikiem oceny zgodności z prawem uchwał samorządu terytorialnego mogą być jedynie akty prawa powszechnie obowiązującego, a te – jak powiedziano – powyżej nie uprawniają do wyłączenia nauczycieli wychowawców w przedszkolach z katalogu podmiotów uprawnionych do dodatku z tytułu sprawowanej funkcji.
W związku z tym że wykładnia przepisów dotyczących przyznawania dodatku funkcyjnego dla nauczycieli wychowawców-przedszkoli została zakwestionowana przez sąd, Związek Nauczycielstwa Polskiego występuje do Ministra Edukacji Narodowej, o zrewidowanie błędnej interpretacji prawnej stosowanej w swoim orzecznictwie i jednoczesne wprowadzenie korekty w § 5 pkt 2 lit. a rozporządzenia płacowego polegającej na wykreśleniu słowa „klasy”.

Ad 4) Istnieje pilna potrzeba ujednolicenia treści rozporządzenia dotyczącego zakresu prac uprawniających nauczycieli do dodatku z tytułu trudnych warunków pracy. W szczególności chodzi tu o nauczycieli pracujących w przedszkolnych oddziałach integracyjnych. Karta Nauczyciela w art. 34 stwierdza, że nauczycielom pracującym w trudnych lub uciążliwych dla zdrowia warunkach przysługuje z tego tytułu dodatek za warunki pracy. Ustawa w art.1 ust.1 pkt 1 stwierdza, że jej regulacjom podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni m.in. w publicznych przedszkolach. Definicję pojęcia „nauczyciel” zawiera art.3 pkt 1 KN, który stwierdza, że ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia - rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych m.in. w przedszkolach. W związku z treścią norm wskazanych powyżej należy powiedzieć, że kategoria nauczycieli przedszkoli w całości podlegają przepisom Karty Nauczyciela, w tym regulacjom uprawniającym do wypłaty dodatku z tytułu trudnych warunków pracy – o których mowa w art.34 KN.
Ogólne warunki przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego zostały określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli ogólne warunki przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzanie za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. z 2005 nr 22 poz.181 ze zm.).

Rozporządzenie o którym mowa powyżej w § 8 określa rodzaje prac zaliczanych do kategorii wykonywanych w trudnych warunkach. Zalicza się do nich prowadzenie przez nauczycieli zajęć rewalidacyjno-wychowawczych z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi umysłowo w stopniu głębokim, zajęć dydaktycznych i wychowawczych w specjalnych przedszkolach (oddziałach), szkołach (oddziałach) specjalnych oraz prowadzenie indywidualnego nauczania dziecka zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego.
Zgodnie z treścią art. 71b ust. 2a ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004r. nr 256 poz.2572 ze zm.) w przedszkolach, i szkołach podstawowych, w tym specjalnych, mogą być tworzone zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka, od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole, prowadzonego bezpośrednio z dzieckiem i jego rodziną.

Z kolei na podstawie art.71b pkt 3 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004r. nr 256 poz.2572 ze zm.) minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży, o których mowa w ust. 1, w tym warunki przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów oraz ich formy, w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych oraz przedszkolach i szkołach lub oddziałach integracyjnych, uwzględniając w szczególności konieczność dostosowania programów nauczania oraz metod pracy do koncepcji programowej i organizacyjnej kształcenia w formach integracyjnych, a także zatrudnienie specjalistów dla jej realizacji.

Wydane na podstawie tej delegacji rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. z 2005r. nr 19 poz.167) określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie organizuje się na każdym etapie edukacyjnym, w integracji z pełnosprawnymi rówieśnikami, w środowisku najbliższym ich miejsca zamieszkania.

Z tak przedstawionego stanu prawnego wynika brak jednolitości przepisów dotyczących prac uprawniających do dodatku z tytułu trudnych warunków z zasadami dotyczącymi organizacji kształcenia specjalnego w przedszkolach określonych w rozporządzeniu MENiS z dnia 31 stycznia 2005r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli ogólne warunki przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzanie za pracę w dniu wolnym od pracy i z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych. W związku z powyższym należy wprowadzić zmianę do treści §8 pkt 8 rozporządzenia z dnia 31 stycznia 2005r. zmierzającą do objęcia oddziałów integracyjnych zakresem działania tego przepisu.

Ponadto, na marginesie powyższych uwag, ZNP Związek Nauczycielstwa Polskiego wskazuje na potrzebę wprowadzenia centralnych regulacji określających zasady pracy nauczycieli w komisjach maturalnych. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 marca 2007r. (sygn.III PZP 1/07, LEX nr 231073) stwierdził, że uczestnictwo nauczyciela w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego stanowi realizację zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 KN a zatem odpłatną pracę, która może być powierzona w celu realizacji programu nauczania w godzinach ponadwymiarowych (art. 35 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela).

Orzeczenie Sądu Najwyższego było reakcją na długi okres zaniedbań legislacyjnych leżących po stronie resortu edukacji, który to przez kilka lat funkcjonowania tzw. nowej matury, nie potrafił uregulować zasad wynagradzania nauczycieli za pracę przy tym egzaminie. W związku z powyższym ZNP ponownie zaapelował do Ministra Edukacji Narodowej o pilne wydanie instrukcji zawierającej prawidłowe wskazówki dotyczące zasad rozliczania wynagrodzenia za pracę nauczycieli przy maturach, uwzględniając uwarunkowania w kwestii zasad naliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.

Związek Nauczycielstwa Polskiego z ubolewaniem stwierdza, że wszystkie nasze działania w tej sprawie zostały przez resort edukacji zignorowane, mimo, że ministerstwo dysponowało wystarczająco długim okresem czasu, potrzebnym do wprowadzenia stosownych nowelizacji przepisów prawnych w tej kwestii. Obecny rok jest kolejnym, w którym sprawa wynagrodzeń nauczycielskich za pracę przy egzaminie maturalnym opiera się o tymczasowe rozwiązania, charakteryzujące się całkowitą dowolnością stosowania i w konsekwencji skutkujące niejednolitą praktyką w całym kraju. Tak jak to zostało wspomniane powyżej, ZNP wielokrotnie postulował zmianę ustawy o systemie oświaty, która polegałaby na wprowadzeniu do treści ustawy delegacji dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do corocznego określania w drodze rozporządzenia w porozumieniu z CKE stawek wynagrodzenia za pracę przy maturach. Postulat ten nie znalazł jednak zrozumienia i w następstwie istniejącej od samego początku funkcjonowania tzw. nowej matury luki prawnej, która nie została usunięta w drodze legislacji, zaistniała potrzeba wydania przez Sąd Najwyższy orzeczenia w postaci zasady prawnej regulującej tę kwestię.

Z poważaniem

Sławomir Broniarz
prezes ZNP

Źródło: www.znp.edu.pl