Projekt z dnia 18.12.2007 r.

 

Ustawa
z dnia…………….
o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

 

Art.1

W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U z 2004 r. Nr 256, poz.2572 z późn. zm.) wprowadza następujące zmiany:

1) w art. 6 ust. 2 – skreśla się wyrazy: „lub w zakresie wybranej części tej podstawy,”

2) w art. 14 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-5 lat.”

3) w art. 14 ust. 1a otrzymuje brzmienie:
„1a. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 5 lat nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci nie może być odroczony do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.

4) w art. 14 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Dziecko w wieku 5 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne.”

5) w art. 14 ust. 3a otrzymuje brzmienie:
„3a. Obowiązek, o którym mowa w ust. 3 rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 5 lat. W przypadku dziecka, o którym mowa w ust. 1a, obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego.”

6) w art. 14 dodaje się ust. 3b w brzmieniu:
„3b. Dziecko w wieku 3 i 4 lat ma prawo być objęte wychowaniem przedszkolnym.”

7) w art. 14 ust. 5 – skreśla się

8) w art. 14a ust. 2 wyrazy „sześcioletnie” i „sześcioletniego” zastępuje się odpowiednio wyrazami „pięcioletnie” i „pięcioletniego”

9) w art. 14a ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Jeżeli droga dziecka w wieku od 3 do 5 lat objętego wychowaniem przedszkolnym z domu do najbliższego publicznego przedszkola przekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrotu kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.”

10) w art. 14a ust. 4 wyrazy „dzieciom sześcioletnim” zastępuje się wyrazami „dzieciom pięcioletnim”

11) w art. 14a ust. 5 wyrazy „w wieku 3-5” zastępuje się wyrazami „w wieku 3-4”

12) w art. 15 ust. 2 wyrazy „ kończy 7 lat” zastępuje się wyrazami „ kończy 6 lat”

13) w art. 16 ust. 1 wyrazy „kończy 6 lat” zastępuje się wyrazami „kończy 5 lat”

14) w art. 79 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Środki finansowe na prowadzenie przez jednostkę samorządu terytorialnego przedszkola, szkoły i placówki publicznej w tym na wynagrodzenia zatrudnionych tam pracowników zagwarantowane są przez państwo w ramach części oświatowej subwencji ogólnej, w dochodach tych jednostek.”

Art.2

W ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003 r. Nr 203, poz.1966 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art.28 ust. 5 i ust. 6 otrzymuje brzmienie:

5. Część oświatową subwencji ogólnej, po odliczeniu rezerwy, o której mowa w ust. 2, dzieli się między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z dowozem uczniów.

6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego, określa w drodze rozporządzenia, sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem w szczególności typów i rodzajów przedszkoli, szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki, stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w tych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Art.3

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 września 2009 r. z wyjątkiem art. 1 pkt 14 i art. 2, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.

 

Uzasadnienie

Znaczenie wychowania przedszkolnego dla rozwoju dziecka jest powszechnie znane. Podstawowym jego celem jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami. Edukacja przedszkolna pełni rolę doradczą i wspierającą działania wychowawcze rodziny, często też stanowi jedyne źródło kształtujące rozwój osobowości dziecka w sytuacjach, gdy z różnych powodów – rodzina nie jest w stanie sprostać tym zadaniom, gdyż pozwala na:
- wychwycenie i zniwelowanie braków rozwojowych
- zniwelowanie społecznych nierówności edukacyjnych
- stworzenie szansy na wyrównanie startu szkolnego dzieci z rodzin o różnym statusie społecznym i ekonomicznym.

W wyniku zmian systemowych w Polsce po 1990 r., kiedy to prowadzenie przedszkoli stało się zadaniem własnym gmin, nastąpiła lawinowa likwidacja placówek wychowania przedszkolnego. Dotknęła ona szczególnie wsie i małe miasteczka, gdzie liczba placówek spadła o ponad 50% (z 5.299 przedszkoli w roku szk. 1990/91 do 2.584 – w roku szk. 2005/06). Doprowadziło to do sytuacji, że w wielu gminach, obejmujących po kilkadziesiąt wsi, nie funkcjonuje ani jedno przedszkole, a dzieci sześcioletnie mogą uczęszczać wyłącznie do tzw. klas zerowych w szkołach, do których nierzadko muszą być dowożone. Nieco lepsza sytuacja jest w miastach (7.009 przedszkoli w roku szk. 1990/91, a 5.124 – w roku szk. 2005/06, spadek o prawie 27%). Dramatycznie wręcz, na tle innych państw europejskich, kształtują się wskaźniki dotyczące uczestnictwa w edukacji przedszkolnej polskich dzieci. W roku szkolnym 2005/06 wychowaniem przedszkolnym objętych było 818.423 dzieci, a poza systemem pozostawało 653.240 dzieci, głównie w wieku 3-5 lat. Najtrudniejsza sytuacja jest w grupie trzylatków, spośród których niecałe 30% uczęszcza do przedszkoli, w grupie pięciolatków wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 51,2%. Najlepiej jest w grupie dzieci sześcioletnich (97,6), co jest wynikiem spełniania przez nie obowiązku przedszkolnego.

Niewykorzystaną szansą upowszechnienia edukacji przedszkolnej była reforma systemu oświaty w Polsce z 1998 r. To wtedy właśnie był moment na uznanie wychowania przedszkolnego za pierwszy stopień edukacji, a co za tym idzie, objęcie go subwencją oświatową. Finansowanie zadań (w tym wynagrodzeń nauczycieli) wychowania przedszkolnego przez budżet państwa stworzyłoby realne szanse na odbudowanie sieci przedszkoli w wielu gminach.

Za korzystne dla wyrównywania szans edukacyjnych należy uznać uchwalone przez Sejm w czerwcu 2003 r. zmiany w ustawie o systemie oświaty, wprowadzające obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich. Niestety, nie zabezpieczono jednocześnie w budżecie państwa środków finansowych na realizację tego ustawowego obowiązku. Kolejny raz doraźne względy ekonomiczne przeważyły nad dobrze rozumianym interesem publicznym, jakim jest inwestycja w kształcenie kolejnych pokoleń.

O skali zaniedbań w sferze edukacji przedszkolnej świadczy osiągnięcie przez Polskę najniższego wskaźnika upowszechnienia edukacji przedszkolnej spośród krajów europejskich. Nowelizacja ustawy o systemie oświaty, przyjęta przez Sejm 7 września 2007 r., umożliwiająca poszerzenie sieci przedszkoli o inne formy wychowania przedszkolnego nie tylko nie poprawi tej sytuacji, lecz jedynie „uśpi” poczucie odpowiedzialności społeczeństwa, gdyż zgodnie z wprowadzonymi w niej zapisami formy wychowania przedszkolnego nie będą realizowały pełnej podstawy programowej, lecz tylko wybrane jej części. Dlatego należy odejść od tego zapisu i zobowiązać inne formy do realizacji pełnej podstawy programowej.

Jedyną szansą na rozwój wychowania przedszkolnego w Polsce, na jego upowszechnienie i zwiększenie dostępności jest przejęcie przez budżet państwa kosztów prowadzenia przedszkoli publicznych. Taki postulat wysuwają nie tylko środowiska oświatowe, ale także przedstawiciele samorządów terytorialnych, dla których prowadzenie przedszkoli jest zadaniem własnym.

Koniecznością cywilizacyjną jest także obniżenie wieku obowiązku szkolnego. Jesteśmy jednym z nielicznych krajów, gdzie dzieci tak późno rozpoczynają naukę w szkole, co za tym idzie – później też ją kończą. To stawia absolwentów polskich szkół w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z rówieśnikami z innych państw UE na europejskim (i światowym) rynku pracy. Badania dotyczące rozwoju dzieci wskazują, że zdecydowana większość sześciolatków jest gotowa do podjęcia nauki szkolnej, problemem jest tylko dostosowanie programów szkolnych do ich możliwości.

Rozumiejąc społeczną i edukacyjną rolę wychowania przedszkolnego proponujemy wprowadzenie następujących zmian:

1. W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.):

1) w art. 6 ust. 2 – zobowiązanie innych form wychowania przedszkolnego do realizowania pełnej podstawy programowej – bez tego idea wyrównywania szans edukacyjnych staje się fikcją
2) w art. 14 ust. 1 – objęcie wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku od 3 do 5 lat
3) w art. 14 zmiana zapisów ust. 1a, ust. 3, ust. 3a, dodanie ust. 3b, w art. 14a zmiana ust. 2, ust. 4 - zmiany będące konsekwencją zapisu w art. 14 ust. 1
4) w art. 14 ust. 5 – zniesienie opłat za pobyt w przedszkolu (tzw. czesne) i ograniczenie odpłatności rodziców tylko za wyżywienie) – konsekwencja objęcia prowadzenia przedszkoli częścią oświatową subwencji ogólnej z budżetu państwa (zmiana art. 79)
5) w art. 14a ust. 3 – wprowadzenie obowiązku zapewnienia przez gminy dowożenia dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (a nie tylko dzieci objętych obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym)
6) w art. 14a ust. 5 – konsekwencja zmiany w art. 14 ust. 3
7) w art. 15 ust. 2 – zapis ten oznacza obniżenie wieku rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego do 6 roku życia
8) w art. 16 ust.1 wyrazy „kończy 6 lat” zastąpić wyrazami „kończy 5 lat” – konsekwencja zmian w art. 15 ust. 2
9) w art. 79 dodanie ust 4 – objęcie częścią oświatową subwencji ogólnej przedszkoli

2. W ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966 z późn. zm.):

1) w art. 28 ust. 5 i ust. 6 – konsekwencja zmian w art. 79 ustawy o systemie oświaty.

 

Ocena skutków regulacji (OSR)

1. W zakresie wskazania podmiotów, na które oddziałuje projekt rozporządzenia:

Projektowana ustawa dotyczy dzieci w wieku 3-5 i 6 lat, rodziców, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych, kuratorów oświaty, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych osób prawnych i osób fizycznych.

2. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych

Wejście w życie ustawy w proponowanym kształcie spowoduje skutki finansowe dla budżetu państwa. Przewiduje się, że przesunięcie ok. 400 tysięcy dzieci 6-letnich do I klasy i objęcie ich kształcenia częścią oświatową subwencji ogólnej będzie wymagało wydatkowania z budżetu państwa kwoty ok. 1,3 mld zł (400 tys. dzieci x 3.303,- zł – finansowy standard ”A”).
Objęcie częścią oświatową subwencji ogólnej rocznego obowiązkowego wychowania przedszkolnego dzieci 5-letnich spowoduje wydatkowanie z budżetu państwa kwoty ok. 1,2 mld zł ( 376.326 dzieci x 3.303 zł- finansowy standard „A”).
Skutki finansowe objęcia finansowaniem z budżetu państwa edukacji przedszkolnej dzieci 3- i 4-letnich są trudne do oszacowania, bowiem nie sposób przewidzieć, jak – w związku z powszechnością edukacji przedszkolnej – będą wzrastały udziały dzieci najmłodszych w edukacji przedszkolnej. Proces dochodzenia do powszechności będzie zapewne rozłożony w czasie, szczególnie w tych rejonach gdzie będzie wiązało się to z przygotowaniem bazy (odbudową infrastruktury przedszkolnej).
Przyjmując obecne dane dotyczące udziału dzieci 3- i 4-letnich możemy prognozować obciążenia dla budżetu państwa na poziomie 345,6 mln zł w przypadku dzieci 3-letnich (104.637 dzieci x 3.303,- zł – finansowy standard „A”) oraz 493,6 mln zł w przypadku dzieci 4-letnich (149.448 dzieci x 3.303 zł – finansowy standard „A”). Zakładając nawet, że projektowana zmiana ustawowa spowoduje w danym roku dwukrotny wzrost udziału tych roczników w edukacji przedszkolnej, możemy mówić o obciążeniu dla budżetu w wysokości 1,6 mld złotych.

3. Wpływ regulacji na rynek pracy

Projektowana ustawa może mieć wpływ na rynek pracy, gdyż stworzona zostanie możliwość uczestnictwa w rynku pracy młodym matkom. Ograniczony dostęp do placówek dziennej opieki prowadzi do ograniczenia możliwości pracy. Ponadto objęcie powszechną edukacją przedszkolną dzieci pozostających poza systemem ( ok.650 tys. dzieci w roku szkolnym 2005/2006) będzie impulsem do stworzenia dodatkowych miejsc pracy dla nauczycieli z odpowiednimi kwalifikacjami.

4. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw

Wprowadzona regulacja prawna nie będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

5. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny

Przyjmuje się, że projektowana zmiana będzie miała wpływ na rozwój regionalny naszego kraju w kontekście inwestycji w rozwój zasobów ludzkich, wyrównanie szans edukacyjnych, umożliwienie dobrego startu dzieciom z rodzin uboższych oraz większą aktywność zawodową a co za tym idzie poprawę sytuacji ekonomicznej osób, które znajda zatrudnienie.

6. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Proponowany projekt nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.