ZPE/ 079/27/KL/08

07 kwietnia 2008 r.

Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego w nawiązaniu do pisma Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 02 kwietnia 2008r. (sygn. DKOW–1/ZF–532–7/08) skierowanego do wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i dyrektorów a podpisanego przez Sekretarz Stanu w MEN p. Krystynę Szumilas – stanowczo oponuje przeciwko bezprawnemu obniżaniu wynagrodzenia nauczycieli biorących udział w pracach komisji maturalnych.

1. Zdaniem ZNP przyjęty przez resort edukacji sposób rozliczania wynagrodzenia za pracę w komisjach maturalnych jest niezgodny z treścią uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2007r. (sygn. akt III PZP 1/07). Jest nie tylko pozbawiony podstaw prawnych, ale także całkowicie nieprawidłowy tak pod względem prakseologii, jak i samej techniki przeprowadzania egzaminów.

W piśmie resort edukacji uzasadnia swoje stanowisko powołując się na treść §§ 73-75 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 kwietnia 2007r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2007r. nr 83 poz.562 ze zm.) które określają czas trwania egzaminu maturalnego w części ustnej. Jest to stanowisko bezprawne, ponieważ w treści w.w rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 kwietnia 2007r. brak jest jakichkolwiek przepisów dotyczących sposobu wynagradzania za pracę w komisjach maturalnych. Tak więc określanie wysokości stawek wynagrodzenia, jak też szczegółowych warunków obliczania tegoż wynagrodzenia pozbawione jest podstawy prawnej.

W rozporządzeniu z dnia 30 kwietnia 2007r. określono przybliżony czas trwania poszczególnych rodzajów egzaminów licząc czas przypadający na jednego absolwenta. Są to więc jedynie normy instrukcyjne dotyczące techniki przeprowadzania egzaminu maturalnego i dlatego z całą pewnością nie można na ich podstawie formułować zasad dotyczących ogólnego wymiaru czasu pracy nauczyciela w komisji maturalnej ani związanego z tym wynagrodzenia.

W szczególności, nadużyciem jest przyjęcie przez resort edukacji fikcji prawnej polegającej na uznaniu, iż praca nauczyciela przy maturach liczona jest wyłącznie w oparciu o system przeliczników minutowych zawartych w stanowiącej załącznik do pisma resortu edukacji Tabeli nr 1 i następnie przeliczana na 45-minutowe godziny lekcyjne, a nie w oparciu o faktyczny czas udziału nauczyciela w komisji egzaminacyjnej.

W przedmiotowym piśmie resortu edukacji czas pracy przy przeprowadzaniu ustnego egzaminu maturalnego z języka polskiego i języka mniejszości narodowej został określony na – 25 minut, egzaminu z języka obcego na poziomie podstawowym – na 10 minut, natomiast z języka obcego na poziomie rozszerzonym i w oddziałach dwujęzycznych – na 15 minut. Tak restrykcyjne i arbitralne określenie czasu trwania egzaminu kłóci się z ustaloną praktyką przeprowadzania tego egzaminu. Tezę tę potwierdza treść rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 kwietnia 2007r. w §§ 73 ust.1, 74 ust.ust.2 i 4 oraz 75 ust.2, w których stwierdza się że wymienione w ich treściach egzaminy trwają około 25, 10 i 15 minut. Oznacza to że treść rozporządzenia z dnia 30 kwietnia 2007r. w sposób wyraźny zakłada, że w określonych sytuacjach egzamin maturalny może trwać krócej, ale i dłużej niż 25, 10 i 15 minut. Założenie to zostało jednak zignorowane przez resort edukacji, które przyjęło sztywny czas trwania egzaminu – wbrew treści aktu wykonawczego przez siebie wydanego.

Instrukcja resortu edukacji jest również nieprawidłowa także dlatego, że nie uwzględnia całego katalogu czynności dodatkowych związanych z egzaminowaniem ale nie będących częścią egzaminu (np. zapoznanie się ucznia z treścią zadań egzaminacyjnych i przygotowanie odpowiedzi, dokonanie przez nauczycieli wchodzących w skład zespołu oceny ucznia, wypełnienie dokumentacji itp). Ten etap pracy nauczyciela-egzaminatora nie został uwzględniony w tabelach stanowiących załącznik pisma resortu edukacji z dnia 2 kwietnia 2008 r.

Dla ustalenia wymiaru czasu pracy nauczyciela w komisji maturalnej wiążąca powinna być ilość czasu pracy faktycznie spędzonego przez nauczyciela w komisji maturalnej, potwierdzona zapisami w protokole podpisanym przez przewodniczącego komisji. Jeżeli bowiem nauczyciel uczestniczył w egzaminie maturalnym od godziny 8 do godziny 14, to powinien otrzymać wynagrodzenie za 6 godzin, zgodnie ze stawką osobistego zaszeregowania i dodatkiem za warunki pracy (jeżeli przysługują). Tylko taka interpretacja jest zgodna z zasadami wypłacania i rozliczania godzin ponadwymiarowych.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że w obecnie obowiązującym prawie nie ma przepisu zobowiązującego do dokonywanie przeliczeń zastosowanych przez MEN, polegających na przeliczaniu trwania egzaminu na 45-minutowe godziny lekcyjne. Godzina obowiązkowego pensum o której mowa w art.42 KN jest godziną zegarową. Rozporządzenie z dnia 21 maja 2001 w sprawie ramowych statutów publicznych przedszkoli oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001r. nr 61 poz.624 ze zm.) zawiera zapis, że godzina lekcyjna trwa 45 minut, jednak zupełnie bezpodstawne jest identyfikowanie godziny lekcyjnej z godziną zajęć dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczych o których mówi Karta Nauczyciela. Nauczyciel jest przecież zobowiązany do pozostawania w dyspozycji pracodawcy przez określoną w art.42 ust.3 KN ilość godzin zegarowych a nie tylko lekcyjnych. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 marca 2007r. stwierdził, że uczestnictwo nauczyciela w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego stanowi realizację zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 KN - stąd też ta sama zasada rozliczania godzin pracy jak godzin zegarowych dotyczy również pracy nauczyciela w komisji egzaminacyjnej.

2.Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 marca 2007r. stwierdził, że uczestnictwo nauczyciela-egazminatora w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego stanowi realizację zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 KN a zatem odpłatną pracę, która może być powierzona w celu realizacji programu nauczania w godzinach ponadwymiarowych (art. 35 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela).

Z treści art.42 ust.2 KN wynika jednoznacznie, iż nie do przyjęcia jest interpretacja przez długi czas rozpowszechniana wśród organów prowadzących szkoły przez resort edukacji, iż praca w komisji maturalnej oznacza realizowanie zadań statutowych szkoły i w związku z tym pozbawiona jest prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Egzaminowanie uczniów podczas egzaminów maturalnych jest bowiem ostatnim etapem procesu dydaktycznego, a więc realizacją zadań dydaktycznych - co uznał Sad Najwyższy w swym orzeczeniu.

Zgodnie z treścią art. 35 ust. 2 KN przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Z kolei na podstawie ust.3 art.35 KN stwierdza się, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw określa regulamin organu prowadzącego szkoły, o którym mowa w art. 30 ust. 6 KN. Wykładnia gramatyczna sformułowania „stawka osobistego zaszeregowania nauczyciela” wskazuje, że należy przez nią rozumieć wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek z tytułu warunków pracy (uchwała Sądu Najwyższego z 18.11.1988r., III PZP 39/88, OSNC 1990/1/2).

Zdaniem ZNP wskazanie Sądu Najwyższego w uchwale z 22 marca 2007r., iż wynagrodzenie za pracę w komisjach maturalnych może być rozliczane na zasadzie godzin ponadwymiarowych, wiąże ze sobą określone skutki prawne. Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących godzin ponadwymiarowych oznacza, że do rozliczania wynagrodzenia za pracę przy maturach znajdą zastosowanie trzy akty prawne: Karta Nauczyciela w art.35 ust.3 KN, rozporządzenie płacowe nauczycieli wydane na podstawie art.30 ust.5 KN oraz regulamin wynagradzania wydany przez organ prowadzący szkoły na podstawie art.30 ust.6 KN. Z całą pewnością jednak zastosowania nie będzie miało rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 30 kwietnia 2007r.– ponieważ zawiera ono jedynie zasady instrukcyjne dotyczące przeprowadzania egzaminu, nie odnosząc się do kwestii wynagradzania za pracę przy egzaminie.

Orzeczenie Sądu Najwyższego jest reakcją na długi okres zaniedbań legislacyjnych leżących po stronie resortu edukacji, który to resort przez kilka lat funkcjonowania tzw. nowej matury, nie potrafił uregulować zasad wynagradzania nauczycieli za pracę przy tym egzaminie. Ze względu na to, tak Centralna Komisja Egzaminacyjna, jak i resort edukacji nadal nie posiadają podstawy prawnej do centralnego ustalania stawek wynagrodzenia za pracę przy maturach, ani sposobu ich rozliczania. W latach ubiegłych poszukiwano więc rozwiązań tymczasowych, które do czasu wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych w prawie oświatowym - na zasadzie umowy cywilnoprawnej między nauczycielem a Okręgową Komisją Egzaminacyjną miały ustalić podstawę prawną wypłaty wynagrodzenia za pracę przy maturach. Praktykę tę zakwestionował Rzecznik Praw Obywatelskich nazywając ją działaniem w celu obejścia prawa ze względu na to, że praca egzaminatora nie może być traktowana jako dzieło. ZNP wielokrotnie postulował zmianę ustawy o systemie oświaty, która polegałaby na wprowadzeniu do treści ustawy delegacji dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do corocznego określania w drodze rozporządzenia w porozumieniu z CKE stawek wynagrodzenia za pracę przy maturach. Postulat ten nie znalazł jednak zrozumienia i w następstwie istniejącej od samego początku funkcjonowania tzw. nowej matury luki prawnej, która nie została usunięta w drodze legislacji, zaistniała potrzeba wydania przez Sąd Najwyższy orzeczenia w postaci zasady prawnej regulującej tę kwestię. Niestety resort edukacji nie odczytał prawidłowo zasady zawartej w tezie orzeczenia Sądu Najwyższego. Resort edukacji nadal przypisuje sobie prawo do arbitralnego określania zasad wynagradzania za pracę przy maturach - chociaż jak dotąd w żadnym akcie prawnym taka kompetencja nie została określona. W dniu 26 lutego 2008r.został skierowany do Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty (druk sejmowy nr 248) na podstawie którego, nauczyciele-egzaminatorzy będą podpisywać z dyrektorami okręgowych komisji egzaminacyjnych umowy określające ich wynagrodzenie (art.9c ust.10 projektowanej wersji ustawy o systemie oświaty), natomiast nauczyciele biorący udział w części ustnej egzaminu otrzymają wynagrodzenie jak za godziny ponadwymiarowe (art.9c ust.12 projektowanej wersji ustawy o systemie oświaty).

W związku z powyższym, ZG ZNP apeluje do Ministra Edukacji Narodowej o pilne wydanie instrukcji zawierającej prawidłowe wskazówki dotyczące zasad rozliczania wynagrodzenia za pracę nauczycieli przy maturach, uwzględniając uwarunkowania w kwestii zasad naliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Jednocześnie ZG ZNP wnosi o wycofanie z obiegu prawnego pisma z dnia 02 kwietnia 2007r. jako błędnego merytorycznie.

Z poważaniem –
(-) Sławomir Broniarz
Prezes ZNP

Źródło: www.znp.edu.pl